Osoby dotknięte tą przypadłością czują się chronicznie wycieńczone, wtórnie borykają się z zaburzeniami snu, lękiem i depresją.
Problem wypalenia zawodowego może dotyczyć każdego i na każdym stanowisku, jednak największe ryzyko jego wystąpienia związane jest z pełnieniem funkcji stresogennych (np. kierowniczych) oraz zawodami wymagającymi intensywnych kontaktów z ludźmi. Dużą grupę stanowią: nauczyciele, trenerzy, pedagodzy, pielęgniarki, lekarze, handlowcy, psychologowie, konsultanci zajmujący się doradztwem personalnym.
Pojęcie wypalenia zawodowego pojawiło się za sprawą amerykańskiego psychiatry H.J. Freudenberga. Opisał on syndrom wypalenia charakteryzujący się poczuciem psychicznego i fizycznego wyczerpania, niecierpliwością, nadmierną skłonnością do irytacji, połączoną z cynizmem i poczuciem chronicznego znudzenia, skłonnością do izolowania się i tłumienia emocji.
Jakie znaczenie ma wypalenie zawodowe?
Dla pracownika oznacza utratę motywacji do działania, obniżenie efektywności oraz brak satysfakcji z dotychczas wykonywanej pracy. Dla pracodawcy oznacza to poważny problem, mogący zakończyć się utratą dyscypliny w firmie, spadkiem wydajności zespołów i w efekcie utratą kadry.
Objawy syndromu wypalenia zawodowego:
1. Fizyczne
- chroniczne zmęczenie
- zaniedbywanie aktywności fizycznej
- zaburzenia snu
- zaburzenia wagi i apetytu
- obniżone libido
- bóle szyi i pleców
- mrowienie/drętwienie
- ból głowy
- problemy żołądkowo-jelitowe
- trudności z oddychaniem
- wrażliwość na ból
2. Emocjonalne i behawioralne
- wyczerpanie emocjonalne
- trudność w odpoczynku i regeneracji
- obniżony nastrój
- utrzymujące się poczucie znużenia
- negatywne myśli
- nawracające trudne emocje jak np. lęk i niechęć
- poczucie bezradności i pustki
- poczucie osamotnienia
3. Rodzinne i społeczne
- obniżenie zainteresowania członkami rodziny
- łatwe wpadanie w irytację wobec członków rodziny
- opór przed wspólnym wypoczynkiem
- spędzanie większej ilości czasu poza domem
- nadmierne oglądanie telewizji jako sposób ucieczki od problemów
4. Związane z pracą
- utrata motywacji i zapału
- poczucie, że wciąż brakuje na coś czasu
- niechęć przed wyjściem do pracy
- narastające niezadowolenie z pracy
- utrzymująca się złość i żal do przełożonych lub współpracowników
- potrzeba częstego patrzenia na zegarek
- trudność w wyrażaniu własnego zdania i podejmowaniu decyzji
Osoby dotknięte problemem wypalenia zawodowego często tracą zaangażowanie, odczuwają bezsens podejmowanych działań. Charakterystyczna jest dla nich ambiwalencja pomiędzy poczuciem wszechmocy a zupełnej niekompetencji.
Narzędziem pozwalającym zmierzyć poziom wypalenia zawodowego jest między innymi Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego (MBI), opracowany przez Maslach i Jackson już w 1981 roku. Kwestionariusz składa się tylko z 22 pozycji i jest dostępny w internecie, umożliwiając samodzielne sprawdzenie ryzyka wystąpienia wypalenia zawodowego.
Leczenie wypalenia zawodowego – metody walki bez potrzeby zmiany pracy.
- Rozwój poczucia własnych kompetencji, zaradności
- Higiena psychiczna, aktywność fizyczna, stosowanie technik relaksacyjnych
- Wsparcie społeczne
- Bardziej efektywne strategie radzenia sobie nastawione na rozwiązanie problemu niż na emocje i mechanizmy obronne unikania
- Dobra organizacja pracy – zarządzanie czasem
- Asertywność
- Równowaga między życiem zawodowym i osobistym, zróżnicowane źródła satysfakcji życiowej
- Świadomość swoich zasobów i ograniczeń
- Realistyczne oczekiwania wobec pracy
- Szkolenia, wsparcie w środowisku pracy, psychoterapia
Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych wypalenie zawodowe stanowi jednostkę nozologiczną oznaczoną kodem: Z73:0 i należy do kategorii problemów zdrowotnych związanych z problemami życiowymi, stan życiowego wyczerpania.
Tym samym osoba doświadczająca objawów wypalenia może ubiegać się o zwolnienie lekarskie lub urlop zdrowotny służące regeneracji nadwątlonych sił. W przypadku współwystępowania objawów lękowych, depresyjnych czy zaburzeń snu warto skorzystać z pomocy psychiatry. Konieczne zwykle bywa wsparcie psychologiczne i psychoterapia.
