klinika medyczna balanced med kielce
balanced med kielce

Warto wiedzieć

tabletki

Groźne benzodiazepiny

Benzodiazepiny są popularnymi i często stosowanymi lekami przeciwlękowymi i nasennymi. Mimo dobrze znanego potencjału uzależniającego, są one wciąż nadużywane.

Jak w każdym przypadku zależności somatycznej, przy próbie odstawienia leku pojawia się problem zespołu abstynencyjnego. Początek występowania jego objawów zależy od rodzaju przyjmowanych benzodiazepin. W przypadku preparatów krótkodziałających (alprazolam, lorazepam) symptomy pojawiają się zwykle 1–3 dni po odstawieniu leku, natomiast w przypadku preparatów długodziałających (diazepam) — 4–7 dni po odstawieniu leku.

Zespół abstynencyjny w uzależnieniu od benzodiazepin, podobnie jak w każdym uzależnieniu somatycznym, stanowi poważny problem. Mimo że nie ma tak burzliwego przebiegu jak po odstawieniu alkoholu lub opiatów, to jednak jego objawy mogą być uciążliwe i niepokojące.

Oto najczęstsze objawy zespołu abstynencyjnego po odstawieniu benzodiazepin :

  • Niepokój. Jest to jeden z głównych symptomów występujących po odstawieniu leków. Wynika nie tylko z reakcji organizmu na brak substancji uzależniającej, ale potęgują go też dolegliwości i doznania pojawiające się podczas procesu odstawiania i wchodzące w skład zespołu abstynencyjnego. U wielu pacjentów występuje dodatkowe pobudzenie, stają się drażliwi, zdarzają się u nich przypadki zachowań agresywnych.
  • Lęk. Poziom lęku ogólnego może znacznie wzrosnąć, czasami występują nawet napady paniki, podczas których pacjent zwykle doświadcza lęku o własne życie, nie może się ruszać, wzrasta u niego ciśnienie tętnicze i występują kłopoty z oddychaniem (hiperwentylacja).
  • Zaburzenia depresyjne. Podczas odstawienia leku pacjenci mają z reguły obniżony nastrój, są dysforyczni, ale zaburzenia te mogą również przyjąć formę pełnoobjawowego epizodu depresyjnego.
  • Zaburzenia snu. Benzodiazepiny bardzo często zażywa się jako leki nasenne. Jednak tolerancja na ich działanie nasenne rozwija się wyjątkowo szybko, w związku z czym pacjent może cierpieć na zaburzenia snu już przed odstawieniem leku. Najczęstszą ich formą jest bezsenność, tak zwana bezsenność z odbicia, będąca wyrazem tolerancji organizmu i swoistej adaptacji do sztucznego, farmakologicznego wywołania snu. Szczególnie predysponowani są do niej chorzy, którzy przed odstawieniem zażywali duże dawki benzodiazepin.  Podobnie jak inne objawy zespołu abstynencyjnego, bezsenność jest częstsza po nagłym odstawieniu leku, prawdopodobieństwo jej wystąpienia zwiększa się u osób wcześniej stosujących preparaty krótkodziałające.  Innym częstym problemem są koszmary senne. Powstają one w wyniku wydłużania się fazy REM (rapid eye movement) po odstawieniu leku (benzodiazepiny skracają fazę REM oraz fazę snu wolnofalowego). W miarę adaptacji organizmu, to znaczy powrotu do niezakłóconego rytmu snu, koszmary senne stopniowo zanikają. Proces ten może potrwać nawet 4–6 tygodni.
  • Skurcze mięśniowe. Powszechnie znane jest miorelaksujące działanie benzodiazepin, więc skurcze mięśniowe po ich odstawieniu są zjawiskiem łatwym do przewidzenia. Obserwuje się także uogólniony wzrost napięcia mięśniowego, bóle mięśniowe oraz osłabienie siły skurczu mięśni. Objawy te nie powinny utrzymywać się długo, zwykle ruch i proste ćwiczenia gimnastyczne poprawiają samopoczucie pacjentów.
  • Drgawki. Jest to szczególnie niebezpieczny objaw, mogący stanowić nawet zagrożenie dla życia. Jeśli u pacjenta w wywiadzie stwierdzi się napad padaczkowy, nie wolno odstawiać benzodiazepin bez konsultacji z neurologiem!
  • Natrętne wspomnienia. Jest to bardzo interesujący objaw, choć nie występuje u wszystkich pacjentów, a ponadto nie zawsze kojarzy się go z odstawieniem leków. Wspomnienia dotyczą zwykle osób lub wydarzeń z odległej przeszłości, a ich wystąpienie często zbiega się w czasie z występowaniem koszmarów sennych, co mogłoby sugerować ten sam mechanizm ich powstawania. Omamy. Podobnie jak w poalkoholowym zespole abstynencyjnym, tak i w tym przypadku mogą się pojawić omamy wzrokowe. Nie muszą one przybierać formy przysłowiowych już „białych myszek”, mogą jednak być na tyle żywe i barwne, że wywołają niepokój pacjenta.
  • Derealizacja i depersonalizacja. Są to kolejne objawy budzące duży niepokój. Pacjent czuje się tak, jak gdyby wyszedł poza swoje ciało i obserwował sytuację z boku. Możliwe są zaburzenia w postrzeganiu schematu własnego ciała, jego kształtu, rozmiarów poszczególnych części. Objawy te są charakterystyczne dla chorych długo nadużywających benzodiazepin, u których proces ich odstawienia przeprowadzano zbyt gwałtownie.
  • Upośledzenie funkcji poznawczych. Zdolność zapamiętywania, koncentracji uwagi oraz uczenia się pacjentów jest zwykle ograniczona.
  • Szum w uszach. Jest to objaw szczególnie dokuczliwy i irytujący. Może przebiegać z różnym nasileniem, czasem tak dużym, że uniemożliwia chorym normalne funkcjonowanie. Zwykle nie utrzymuje się długo i mija samoistnie.
  • Zaburzenia czucia. Wyróżnia się całą gamę zaburzeń czucia, od mrowienia, uczucia zimna, sztywności, aż do dziwnych wrażeń dotykowych (np. wrażenie obecności insektów ruszających się pod skórą). Dolegliwości te zwykle ustępują samoistnie.
  • Zaburzenia widzenia. Ich powstawanie należy tłumaczyć nieprawidłowym funkcjonowaniem mięśni poruszających gałkami ocznymi. Obraz staje się nieostry i zamazany. Podobnie jak inne objawy zespołu abstynencyjnego, nie trwają one długo i ustępują samoistnie.
  • Nadwrażliwość na bodźce zmysłowe. Najsilniej zwykle uwydatnia się nadwrażliwość na bodźce słuchowe i wzrokowe, co dodatkowo może być wikłane szumem w uszach lub występowaniem halucynacji. Ostrzejsze światło lub głośniejsze dźwięki sprawiają chorym dużą przykrość. Niektórzy pacjenci zgłaszają również metaliczny smak w ustach lub dziwne, często nieprzyjemne zapachy.
  • Uczucie zmęczenia, rozbicia. Objawy te częściowo łączą się z objawami ze strony układu mięśniowego.
  • Zaburzenia równowagi. Powstają one w wyniku zmian metabolicznych w móżdżku, w obrębie którego znajdują się znaczne ilości receptorów GABA-ergicznych (GABA, gamma-aminobutyric acid). Zaburzenia te mijają, gdy organizm adaptuje się do nowych warunków metabolicznych.
  • Zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Mogą one przyjmować różne formy, takie jak: wymioty, nudności, biegunki, zaparcia, zaburzenia połykania.
  • Uderzenia gorąca, nadmierne pocenie się. Są one wyrazem „burzy wegetatywnej” zachodzącej w organizmie podczas procesu odstawiania substancji uzależniającej. Zwykle mają charakter przemijający i nie należy się nimi niepokoić.
  • Zmiany skórne. Występują rzadko, mają przeważnie postać wysypki plamistej lub pokrzywki.

Mniej niebezpiecznym, jednak bardzo uciążliwym, powikłaniem zespołu abstynencyjnego jest przejście pewnych jego objawów w formę przewlekłą, utrzymującą się miesiącami. Określa się to jako „zespół poabstynencyjny” (post-withdrawal syndrome). Takie sytuacje są niezmiernie rzadkie i dotyczą wyłącznie pacjentów, którzy nadużywali benzodiazepin przez wiele (nawet 20!) lat.

Należy pamiętać, że zamiar odstawienia leku benzodiazepinowego należy skonsultować z psychiatrą, który podejmie decyzję o jego ewentualnym rozpoczęciu i przebiegu. W wyjątkowych sytuacjach proces  ten należy przeprowadzić w warunkach szpitalnych.

Aby uchronić się przed problemem uzależnień, zawsze należy wnikliwie rozważyć zasadność terapii benzodiazepinami i pamiętać, że nie mogą one być stosowane przez okres dłuższy niż 2 tygodnie. Pacjenci walczący ze swoim uzależnieniem wymagają szczególnej troski i wsparcia oraz zrozumienia ich trudnej sytuacji. Wielu z nich, zniechęconych objawami abstynencyjnymi lub niemogących się odnaleźć w nowej „czystej” rzeczywistości, wróci do zażywania benzodiazepin. Nie należy się tym zrażać, ale trzeba wyciągnąć wnioski z każdej nieudanej próby i ponownie podjąć próbę walki z uzależnieniem.

 

warto wiedzieć
Przeczytaj również