ADHD jest zaburzeniem, które rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie i obejmuje trzy główne grupy objawów: nadmierną ruchliwość, zaburzenia mechanizmów podtrzymywania i selektywności uwagi oraz nadmierną impulsywność. Definiuje się go jako tzw. zaburzenie neurorozwojowe.

Odmienny rozwój mózgu u osób z ADHD w odróżnieniu od rozwoju mózgu większości ludzi uwarunkowany jest wpływem czynników:
1. genetycznych
2. zakłócających wewnątrzmaciczny rozwój płodu
3. związanych z urazem okołoporodowym.

Anatomicznie, jeśli spojrzymy na budowę mózgu, ADHD związane jest z korą czołową a dokładniej :

• podtrzymywanie uwagi związane jest prawdopodobnie z grzbietowo-boczną korą przedczołową,
• objawy nadaktywności ruchowej zależą od przedczołowej kory ruchowej
• objawy impulsywności od kory oczodołowo-czołowej.

W zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ma miejsce najprościej mówiąc rozregulowanie funkcji neuronów noradrenergicznych i dopaminergicznych w korze czołowej, stąd też w leczeniu zastosowanie znajdują leki zwiększające przekaźnictwo noradenergiczne i dopaminergiczne.

Udowodniono w licznych badaniach, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest zaburzeniem, które dziedziczy się. Dziedziczenie ma charakter poligenowy tzn.,że za w/w zespół objawów decyduje nie jeden a kilka genów. Ogólny wskaźnik odziedziczalności ADHD wynosi 76%. Podtyp z przewagą nadruchliwości i impulsywności dziedziczony jest w 88%, a podtyp z przewagą deficytów uwagi – w 79% Jeżeli jedno z rodziców cierpi na ADHD, prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzenia u dziecka wynosi 50%.

Wyróżniamy trzy główne podtypy ADHD
1. podtyp z przewagą nadruchliwości i impulsywności
2. podtyp z przewagą zaburzeń uwagi
3. podtyp mieszany.

Ocenia się, że podtyp z przewagą nadruchliwości i impulsywności częściej jest obserwowany u chłopców i mężczyzn,natomiast podtyp z przewagą zaburzeń uwagi u dziewczynek i kobiet. Deficyty uwagi nie są tak oczywiste i zauważalne jak impulsywność czy nadaktywność, stąd też rozpoznanie ADHD u osób płci żeńskiej jest trudniejsze i następuje później.

Należy stanowczo podkreślić, że ADHD nie jest przejawem złego wychowania czy braku dobrej woli pacjentów – to schorzenie neurobiologiczne, które dotyka około 4-6% dzieci i młodzieży oraz około 4,4% dorosłych.

Jak wynika ze statystyk epidemiologicznych, ADHD występuje częściej 2-3- krotnie u chłopców niż u dziewczynek, chociaż ta różnica może być zawyżona na skutek „łatwiejszej” i częstszej rozpoznawalności ADHD u chłopców ze względu na podtyp zaburzenia. Z upływem czasu może się zmieniać obraz kliniczny zespołu – często zmniejsza się nadruchliwość, bardziej wyraźne stają się zaś objawy deficytów uwagi i zaburzeń współwystępujących.

Niestety, ADHD u dorosłych jest zbyt rzadko rozpoznawane i leczone. Prowadzi to do cierpienia pacjentów, problemów rodzinnych i zawodowych. Staje się źródłem wystąpienia zaburzeń nastroju i emocji, uzależnień a wraz z utrzymującymi się od dzieciństwa trudnościami w funkcjonowaniu może prowadzić do zaburzeń osobowości.

Dlaczego warto diagnozować i leczyć ADHD?

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi jest zaburzeniem, które od wczesnego dzieciństwa przysparza wiele trudności i daje znaczny dyskomfort psychiczny. Pacjenci nie zdając sobie sprawy skąd ich dysfunkcja popadają w depresję, miewają stany lękowe, sięgają po używki różnego rodzaju by złagodzić objawy zaburzenia.

W zależności od stopnia nasilenia objawów, a także od podtypu zaburzenia symptomy ADHD odciskają piętno na wielu aspektach aktywności życiowej pacjenta. Badania potwierdzają, że ADHD powoduje długofalowe negatywne skutki. Dowiedziono, iż w przypadku osób cierpiących na ADHD istnieje zazwyczaj niższe prawdopodobieństwo zawiązania i utrzymania satysfakcjonującej relacji partnerskiej i znalezienia zatrudnienia. U pacjentów widoczna jest również negatywna ocena własnego zdrowia, niższe poczucie wartości, negatywne postrzeganie swojej przyszłości, co często skutkuje stanami lękowymi i depresyjnymi. Wzrasta ryzyko uzależnienia od nikotyny, alkoholu, narkotyków, ryzyko zachowań antyspołecznych, w tym aktywności kryminalnej. Częściej występuje u tych osób osobowość dyssocjalna i osobowość borderline.

Ponad połowa badanych w Europie przyznaje, że ADHD wpływa negatywnie na ich zdrowie, karierę zawodową, samoocenę, życie osobiste, relacje z rodziną, przyjaciółmi i współpracownikami. 80% pacjentów z ADHD cierpi na schorzenia współistniejące natury psychiatrycznej min. zaburzenia depresyjne, lękowe, zaburzenia osobowości.

Jakość życia pacjentów a ADHD jest wyraźnie obniżona. Objawy ADHD często utrudniają zdobycie osiągnięć naukowych i zawodowych adekwatnych do możliwości intelektualnych. Osoby z ADHD częściej powtarzają klasy lub zostają zawieszone w prawach ucznia, znacznie rzadziej kończą szkołę średnią i aplikują na studia. Częściej skarżą się na opóźnienie rytmu okołodobowego, co prowadzi do chronicznych problemów ze snem, ponadto z większą częstotliwością prowadzą ryzykowne życie seksualne.

Kolejny poważny problem stanowi fakt, że młodzi dorośli z ADHD częściej powodują wypadki na drodze a to co zachęca do leczenia to fakt, iż wśród mężczyzn poddanych leczeniu farmakologicznemu ryzyko wypadku samochodowego spadło o 58%. Niepokojące są dane, które wskazują, iż występowanie ADHD wiąże się z dwukrotnie większym ryzykiem wypadku śmiertelnego i czterokrotnie większym ryzykiem śmierci samobójczej niż w populacji ogólnej.

Czasami dorosły cierpiący na ADHD może pozornie nie wyróżniać się na tle otoczenia, jednak w rzeczywistości pokonywanie własnych deficytów i słabości, takich jak niepokój, stałe wewnętrzne napięcie, problemy z organizacją pracy, niestabilność nastroju, impulsywność w relacjach społecznych i częstokroć mierzenie się z odrzuceniem społecznym, wymaga wydatkowania nadmiernej ilości energii psychicznej, co ma służyć przystosowaniu się do wymogów otoczenia i poprawnemu funkcjonowaniu.

Leczenie ADHD, zarówno farmakologiczne, jak i wszelkie oddziaływania psychologiczne/psychoterapeutyczne pozwalają pacjentom na odzyskanie podstawowego komfortu życia, budowanie satysfakcjonujących relacji społecznych, realizację planów zawodowych. Już sama diagnoza pozwala poczuć ulgę psychiczną i odrzucić towarzyszące latami przekonanie „ coś ze mną nie tak „. Wiedza na temat rozpoznania daje możliwość profesjonalnego leczenia. Nigdy nie jest zbyt późno aby podjąć terapię , zarówno farmakologiczną, jak i w formie oddziaływań psychoterapeutycznych.